კატეგორია - ეკლესია ^{(გვერდი 28/39)}

ბორჯომისა და ბაკურიანის ეპარქიაში ერთ-ერთი უძველესი გამორჩეული ადგილია სოფელი ტაძრისი. როგორც სახელწოდება მიგვანიშნებს, დასახლებას ეს სახელწოდება ტაძრების სიმრავლის გამო მიუღია. მათი დაარსება წმინდა მამა გრიგოლ ხანძთელისა და მისი მოწაფეების სახელთან არის დაკავშირებული. ტაძრისის მონასტრის ისტორია ორ სულიერ წინამძღვარს: გრიგოლ ხანძთელსა და გიორგი მთაწმინდელს უკავშირდება. საეკლესიო ცხოვრება აქ ჯერ კიდევ მეცხრე-მეათე საუკუნეებში დაწყებულა. ისტორიული ცნობების თანახმად, ტაძრისი ძალიან მალე მნიშვნელოვან კულტურულ საგანმანათლებლო კერად ქცეულა. მისი სახელი მთელ საქართველოში განთქმულა. ამიტომაც ყველა დიდგვაროვანი ცდილობდა, საკუთარი პირმშო აღსაზრდელად სულიერებისა და კულტურის ამ წმინდა კერაში მიეყვანა. მონასტერში ცნობილი საერო პირების შვილები ცხოვრობდნენ, რაც მის კარგ რეპუტაციაზე მეტყველებდა. მათ შორის უპირველესი თავისი მოღვაწეობითა და ქართული ეკლესიის წინაშე გაწეული უდიდესი ღვაწლით ღირსი მამა ქართველთა -- წმინდა გიორგი მთაწმინდელი გახლავთ. „და წარიყვანეს სამცხეს მონასტერსა სადედოსა, რომელსაც ეწოდების ტაძრისი~… ~რაიცა შეიქმნა შვიდისა წლისა, მონასტერსა ტაძრისსა დისა თვისსა თანა წარიყვანეს“, –– წერს ღირსი მამის ჰაგიოგრაფი გიორგი მცირე. ამ დროს ტაძრისის დედათა მონასტრის წინამძღვარი ღირსი და წმინდა მონაზონი საბიანე ყოფილა. წმინდა დედას შვილივით მიუღია მცირეწლოვანი ყრმა. ღირსმა მამამ მონასტერში 3 წელი დაჰყო. ისტორიული ცნობების თანახმად, ამ დროს ტაძრისის სამონასტრო კომპლექსი სამონასტრო ეკლესიების, წინამძღვრის რეზიდენციისა და ციხისგან შედგებოდა. ამჟამად ამ ტერიტორიაზე მხოლოდ ორი ტაძარი: წმინდა გიორგი მთაწმინდელის სახელობისა და ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის სახელობის ერთნავიანი ბაზილიკებია შემორჩენილი. სამონასტრო ცხოვრება ტაძრისში მე–16 საუკუნემდე შემორჩენილა. 1550 წელს, თურქების ოტომანთა დინასტიის დაპყრობის შედეგად, ტაძრისის მონასტერი განადგურდა. მე–18 საუკუნეში, რეგიონი ისევ საქართველოს სამეფოს ნაწილად იქცა, მაგრამ მონასტერი არ განახლებულა. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია მეორის ლოცვა-კურთხევით, ღირსი გიორგი მთაწმინდელის დაბადებიდან 1000 წლისთავისთვის ტაძრისში ღვთისმსახურება კვლავ აღდგა. 2009 წლის 10 ივლისს ღირსი გიორგი მთაწმინდელის ხსენების დღეს საზეიმო წირვა თავად საქართველოს ეკლესიის საჭეთმპყრობელმა აღავლინა.

ტირძნისის დედაღვთის ეკლესია დარბაზულია (9,3X5,9 მ), ნაგებია რიყის ქვითა და აგურით, კუთხეები, სარკმლის საპირეები და სამსაფეხურიანი ლავგარდანი აგურისაა. დაზიანებულია ლავგარდანი და სახურავი. შესასვლელი დასავლეთ კედლის ცენტრშია. ნახევარწრიულ აფსიდის ღერძზე განიერი სარკმელია, რომლის ორივე მხარეს თაღოვანი ნიშებია. ორ-ორი სარკმელი ჩრდილოეთ და სამხრეთ კედლებშია. სარკმლები შიგნიდან თაღოვანია, გარედან შეისრულთაღოვანი და ტიმპანიანი. დარბაზის გრძივ კედლებზე ორი წყვილი პილასტრია, რომლებსაც ეყრდნობა ცილინდრული კამარის საბჯენი თაღები. დასავლეთ ფასადის ქვეშ ჩაღრმავებული ჯვარია, რომლის ქვემოთ ოთხკუთხა ნიშია. ასეთივე სამი ჯვარი სიმეტრიულად განლაგებულია სამხრეთ ფასადზეც. სახურავი ორფერდაა, გადახურულია ღარიანი კრამიტით.

ტირძნისის კვირაცხოვლის ეკლესია დარბაზულია (7,3X5,3 მ), ნაგებია რიყის ქვით, კუთხეები, სარკმლის საპირეები და ლავგარდანი აგურისაა. ეკლესიის კედლები შიგნიდან და გარედან შელესილია. შენობას დაზიანებული აქვს ორსაფეხურიანი ლავგარდანი და სახურავი. შესასვლელი სამხრეთ კედლის დასავლეთ კუთხეშია. მის თავზე ოთხკუთხა სარკმელია. თითო სარკმელია არაღრმა რკალური აფსიდის ღერძზე, დასავლეთის და სამხრეთის კედლებში. აფსიდის სარკმლის ორივე მხარეს თაღოვანი ნიშებია. დარბაზის ცილინდრული კამარის საბჯენი თაღი გრძივი კედლების კრონშტეინებს ეყრდნობა. შენობის იატაკი მიწის ზედაპირზე დაბალია. სახურავი ორფერდაა, გადახურულია კრამიტით.

2010 წლის 22 დეკემბერს, ამერიკის შეერთებული შტატების ელჩმა საქართველოში ჯონ ბასმა გორის რაიონის სოფელ არბოს წმ. გიორგისა და ტირძნისის სამების ეკლესიები მოინახულა. ტაძრების რესტავრაცია აშშ-ის ელჩის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ფონდის გრანტით განხორციელდა. 49 400 დოლარის ოდენობის გრანტი 2009 წელს საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოს გადაეცა.

აღწერა არ არის

ტყვიავის ღვთისმშობლის ეკლესია დარბაზულია (10,3X6,5 მ), ნაგებია რიყის ქვით (წყობა ირეგულარულია), გამოყენებულია ღვინისფერი თლილი კვადრებიც. შენობა დაზიანებულია: ჩამონგრეულია ჩრდილოეთ კედლის დეკორატიული თაღი და ლავგარდანი, ჩამოცვენილია შიდა შელესილობა; აღმოსავლეთ კედლის ზოგიერთ ნაწილში ჩანს აგურის გვიანდელი ჩანაერთები. ეკლესიას ორი თაღოვანი შესასვლელი აქვს: ერთი დასავლეთით (ამჟამად გაუქმებულია), მეორე - სამხრეთის კედლის დასავლეთ ნაწილში. ამ შესასვლელის თაღში ჩადგმულია ტიმპანის მთლიანი ქვა. აფსიდის ღერძზე თაღოვანი სარკმელია, რომელიც შიგნიდან გარეთ მკვეთრად ვიწროვდება (აფსიდის სხვა კომპონენტების ჩაშენების გამო არ გაირჩევა).

ტყვიავის წმ. გიორგის ეკლესია დარბაზულია (5,83X4,2 მ), ნაგებია რიყის ქვით, კუთხეები სარკმლის საპირეები და ორსაფეხურიანი ლავგარდანი აგურისაა. ლავგარდანი და სახურავი ძლიერაა დაზიანებული. თაღოვანი შესასვლელი სამხრეთ კედლის დასავლეთ კუთხეშია. მცირე სიღრმის რკალური აფსიდის ღერძზე ვიწრო სარკმელია, რომლის ორივე მხარეს თაღოვანი ნიშებია. ასეთივე სარკმელია დასავლეთ კედელშიც. ცილინდრული კამარა გრძივ კედლებს ეყრდნობა.

ტაძარი დარბაზული ტიპისაა. მის ძირითად ბირთვს წარმოადგენს გალავნის ცენტრში აღმართული მთავარი ნაგებობა, რომელსაც აქვს მინაშენები სამხრეთიდან, დასავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან. ტაძარი სხვადასხვა დროს გამოკვლეული აქვთ ხელოვნების ისტორიის მკვლევარებს: მარი ბროსეს, ს. გორგაძეს, ე. თაყაიშვილს, შ. ამირანაშვილს, ვ. ბერიძეს, რ. შმერლინგსა და სხვ. უბისის ტაძრის აშენების თარიღის შესახებ მკვლევარებს სხვადასხვა მოსაზრება აქვთ. პროფესორმა ს. გორგაძემ 1911 წელს ინახულა ტაძარი და მისი მეცნიერული აღ­წერა დატოვა. მისი მოსაზრებით, უბისის სამონასტრო კომპლექსის მშე­ნებლობას თავდაპირველად საფუძველი ჩაეყარა მე-9 საუკუნეში, როდესაც საქართვე­ლოში არაბთა ბატონობისაგან განთავისუფლების შემდეგ ფართომასშტაბით მიმდინა­რეობდა სამონასტრო-საგანმანათლებლო კერების მშენებლობა, რომელსაც სათავეში ედგა მწიგნობარი და საეკლესიო მოღვაწე გრიგოლ ხანძთელი. გრიგოლ ხანძთელს და მის მოწაფეებს, ქრისტეფორეს და თეოდორეს, აფხაზთა მეფის, დემეტრეს სამფლობელო ში, მარგვეთში, აუგიათ უბისის მონასტერი.

უდეს ღვთისმშობლის ტაძარს აქვს კათოლიკე ეკლესიებისათვის დამახასიათებელი თაღოვანი გადახურვა და როგორც აღინიშნა, ამ გუმბათზე აღმართული ოყო წარწერიანი ჯვარი, სადაც ეწერა, რომ ჯვარი 127 კათოლიკეს შენაწირით ჩამოისხა.

ეკლესია აგებულია V-VI სს.