Akhalgori district ^{(Page 4/8)}

ეკლესია წყლის ქვეშ მას შემდეგ მოექცა, რაც დუშეთის რაიონში ჟინვალის ჰიდროკომპლექსის მშენებლობა დაიწყო. ჰესის პირველი აგრეგატი 1985 წელს ამუშავდა. სოფელი ჟინვალი მთლიანად წყალსაცავის ქვეშ მოექცა. ეკლესია უკვე ძალიან მძიმე მდგომარეობაშია. სახურავი ჩამონგრევაზეა, კედლები იშლება. ეკლესიას საფრთხეს გორაკზე მდგარი ხმელი ხეებიც უქმნის, რომელიც გადავარდნაზეა და შესაძლოა, ეკლესიას ზედ დაეცეს.

ერთხელ ქაჩუს მტრის დიდი ჯარი შემოესია. ქაჩუვლები მედგრად დაუხვდნენ მომხდურებს და მათ ციხის აღების საშუალება არ მისცეს. მაშინ მტერმა მოძებნა წყარო, საიდანაც ციხეში მყოფთ წყალი ჰქონდათ გაყვანილი და ეს არხი გადაკეტეს. ქაჩუვლებმა ამ რთული სიტუაციიდან საინტერესო გამოსავალი მოძებნეს - აიღეს თხორი (შალის ძაფის დიდი გორგალი) და ჩაუშვეს არღუნში, შემდეგ ამ თხორს წურავდნენ და სასმელად საკმარის წყალს ღებულობდნენ. ამიტომაც ეწოდა მეორე სახელიც - თხორუს ციხე

ყელის ციხე (სავარაუდოა თამარ მეფის ბრძანებით ჭიაბერ მანდატურთუხუცესისათვის ნაბოძები ციხეა ჟინვალსა და “შვიდთა მთიულეთთან” ერთად) ქალაქ ჟინვალის მნიშვნელოვანი სტრატეგიული სიმაგრე იყო. ციხიდან დასავლეთით (ქალაქისკენ) ეშვებოდა დამცავი ზღუდე, რომლის ძირში კარიბჭე იყო მოწყობილი. 1973-1989 წლებში ციხე გათხარა აკად. ივ. ჯავახიშვილის სახ. ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტის აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის არქეოლოგიურ ექსპედიციამ (ხელმძღვ. მ. მარგველაშვილი).

ქოროღოს ღვთისმშობლის ეკლესია დარბაზულია (10,8X7,6 მ), აგებულია - X-XI საუკუნეების მიჯნაზე. ამ ტიპის ნაგებობებს შორის გამოირჩევა შიდა სივრცის სრულიად განსხვავებული, თავისებური გადაწყვეტით. ნაგებია ნატეხი ქვითა და ფიქლით. კონსტრუქციული ნაწილები (კამარები, კონქი, თაღები, ბურჯები), კარ–სარკმლის მოპირკეთება და ლავგარდანი თლილი ქვისაა. შესასვლელი სამხრეთიდანაა. ეკლესია უაფსიდოა და აღმოსავლეთით სწორი კედლითაა დასრულებული. საკურთხევლის მხრების ხაზზე ორი კვადრატული ბურჯი დგას, რომლებსაც აღმოსავლეთის მიმართულებით გადაყვანილი ორსაფეხურიანი თაღები ეყრდნობა

ეკლესია დარბაზულია (6,8X5 მ), განეკუთვნება IX-X საუკუნეებს. სამხრეთიდან სწორკუთხა მინაშენი ეკვრის. ნაგებია ტლანქად დამუშავებული ნატეხი ქვითა და მოყვითალო ფერის კირხსნარით. ძლიერ დაზიანებულია: ჩამონგრეულია კამარა, დანგრეულია ჩრდილოეთ კედლის დიდი ნაწილი და განივი კედლების ზედა ნაწილები. შესასვლელი სამხრეთიდანაა. უაფსიდო ეკლესიის აღმოსავლეთ კედლის ღეძზე გაჭრილია ვიწრო, ბრტყლად გადახურული სარკმელი, რომლის გარეთა ღიობი ზემოთკენ მკვეთრად ვიწროვდება და დასრულებულია ერთ ქვაში გამოკვეთილი, თითქმის წრის ფორმის თაღით

ნასოფლარ ჟინვალის კვირაცხოვლის ეკლესია (4,6X3,1 მ) აგებული იყო პატარა ბაქანზე, რომელიც დასავლეთის და ჩრდილოეთის მხრიდან გამაგრებული იყო კლდის ნატეხი ქვით ნაშენი კედლებით. მათგან დასავლეთის კედელში მოწყობილი იყო ერთ თაღოვანი ნიშა. ხოლო ჩრდილოეთის კედელში–ბრტყლად გადახურული და კირხსნარით შელესილი ორი მოზრდილი და ერთი მცირე სამალავი. ეკლესია თითქმის მთლიანად იყო დანგრეული. შემორჩენილი იყო სწორკუთხა საკურთხევლის კედლების ნაწილი და დასავლეთ და სამხრეთ კედლების საძირკვლები. ეკლესიას ჩრდილოეთიდან თანადროული მინაშენი ეკვროდა. ეკლესიას გარს ერტყა ნატეხი ქვით ნაგები გალავანი. რომლის დასავლეთ კედელში გარედან ორი კონტრფორსით გამაგრებული შესასვლელი იყო მოწყობილი.

ეკლესია დარბაზულია (4,9X4,1 მ), ჩაშენებულია გალავნის დასავლეთ კედელში ისე, რომ მისი დასავლეთ კედელი გალავნის ნაწილია. შენობა აგებულია რუხი ფერის ნატეხი ქვით. გარეთა კუთხეებში, კარ-სარკმელთა საპირეებისა და ლავგარდანისათვის მოწითალო თლილი ქვაა გამოყენებული. შესასვლელი ჩრდილოეთიდან აქვს, კარი სწორკუთხაა. სწორკუთხა საკურთხევლის აღმოსავლეთ კედელში გაჭრილია ეკლესიის ერთადერთი სარკმელი, მის ქვემოთ ტრაპეზის ქვა დგას. ჩრდილოეთ და სამხრეთ კედლებში თითო სწორკუთხა ნიშია

კვირიკეს კომპლექსის მთავარი ნაგებობა - სამეკლესიანი ბაზილიკა IX-X სს-ით თარიღდება. მისი ამჟამინდელი სახე მრავალგზის გადაკეთების შედეგად არის ჩამოყალიბებული. დღესდღეობით, ახლო–მახლო მცხოვრები მოსახლეობა ამ ეკლესიაში გიორგობის დღესასწაულს აღნიშნავს.

კვირაცხოვლის ეკლესია დარბაზულია (4,5X4,9 მ) – უაფსიდო. ნაგებია ნატეხი ქვითა და ფიქლით. სახურავი და ლავგარდანი შეცვლილია. ეკლესიაში შესასვლელი სამხრეთიდანაა. კარი თარაზულადაა გადახურული. აღმოსავლეთ და სამხრეთ კედლებში თითო სწორკუთხა სარკმელია. აღმოსავლეთ სარკმელს საფეხუროვანი ძირი აქვს. სარკმლის ქვემოთ, კედელზე, ტრაპეზის ქვაა მიდგმული. სარკმლის გვერდებზე თითო სწორკუთხა ნიშია. მსგავსი ორ–ორი ნიშია ჩრდილო და დასავლეთ კედლებში. ეკლესია გადახურულია კამარით, რომელსაც განივკვეთში სამცენტრიანი თაღის ფორმა აქვს.

ლომისა წინარექრისტიანული ღვთაება იყო მთიულეთში. სახელწოდებას ხალხურ გადმოცემათა ტრადიცია ლომა ხარს უკავშირებს. მოგვიანებით, ეს კულტი მთვარის ღვთაებას დაუკავშირდა. ამას მოწმობს ის ფაქტი, რომ ხარის საკულტო გამოსახულებებს (რქებს) ხშირად ახალი მთვარის მოყვანილობა აქვს. ლეგენდებისა და რიტუალების თანახმად, ლომისა მონადირე, მხედარი ღვთაება იყო.