Akhalgori district ^{(Page 6/8)}

რევაზ ერისთავის სასახლე აგებულია XIX საუკუნის I ნახევარში. ეკუთვნოდა ქართველ პოეტსა და მთარგმნელს რევაზ შალვას ძე ერისთავს. XX საუკუნის 20–იანი წლებიდან 1991 წლამდე სხვადასხვა დანიშნულებისათვის იყენებდნენ. ამ ხნის განმავლობაში რამდენჯერმეა გადაკეთებული, ამის შედეგად თავდაპირველი სახე მნიშვნელოვნად შეიცვალა.

როშკის ლოდები მიეკუთვნება მსოფლიოში უდუიდესი „ერატიული“ („მოხეტიალე“) ლოდების რიცხვს. მათი განზომილებებია 19X5X7 (სიგრძე, სიგანე, სიმაღლე), 22X13X10, 22X20X8, 25X10X11 („გახლეჩილი ლოდი“). შედარებით ნაკლები სიდიდის, მაგრამ შთამბეჭდავი ერატიული ლოდები დიდი რაოდენობითაა მიმოფანტული აბუდელაურის ხეობის უფრო მაღალ ნაწილებში და აგრეთვე როშკის ქვემოთაც - მდ. ხევსურეთის არაგვის ხეობაში. ყველა ეს ლოდი ჭაუხის მასივიდან ჩამოიტანა პლეისტოცენურმა მყინვარმა. ამ მყინვარის ბოლო სოფელ ღელისვაკეკესთან მდებარეობდა ზღვის დონიდან 1450 მ სიმარლეზე.

შატილი საუკუნეების მანძილზე იცავდა საქართველოს ჩრდილოეთის ტომების (ჩეჩნების, ინგუშების და ნაწილობრივ დაღესტნლების) შემოსევისაგან. ციხე ქალაქებიდან ის ერთ–ერთი ყველაზე კარგად ორგანიზებული იყო და ძირითადად შემონახული სახით შემოგვრჩა.

სოდევეს სამების ეკლესია დარბაზულია (8,3X5,3 მ) განეკუთვნება IX-X საუკუნეებს. ნაგებია ნატეხი ქვის ირეგულარული წყობით. კარ–სარკმელთა ღიობები შირიმის ქვითაა გამოყვანილი. შესასვლელი სამხრეთ კედლის დასავლეთ კიდეშია. აღმოსავლეთით, შებრტყელებულ აფსიდში, მცირე ზომის თაღოვანი სარკმელი და ორი თაღოვანი ნიშია. სარკმლის ქვემოთ, კედელზე, სწორკუთხა ტრაპეზია მიდგმული. კონქის მხოლოდ ქუსლის წყობის ნაწილია შემორჩენილი. სამხრეთით და დასავლეთით თითო სარკმელია. სამხრეთისა სწორკუთხაა, დასავლეთისა – თაღოვანი და საფეხურებიანი რაფა აქვს. კამარა კონსოლებზე (შემორჩენილია მხოლოდ ჩრდილოეთ კონსოლი) გადაყვანილ საბჯენ თაღს ეყრდნობოდა. ფასადები სადაა. სამხრეთ და ჩრდილოეთ კედლებზე შემორჩენილია თაროსებრი ლავგარდნის თითო ქვა.

ყველა ნაგებობა ნაშენია ნატეხი ქვითა და დუღაბით. ნაგებობათაგან უადრესია ეკლესია; მომდევნო ხანებში მისთვის დასავლეთიდან მიუდგამთ ზურგიანი კოშკი ისე, რომ კოშკის სწორი კედლის ნაწილი ეკლესიის დასავლეთ კედლის სამხრეთ ნახევარზეა დაშენებული. უფრო გვიან ეკლესიისათვის სამხრეთიდან ვიწრო სადგომი მიუშენებიათ, რომლის სამხრეთ კედელი კოშკის სამხრეთ კედლის ხაზზე მდებარეობს. ამავე ხანებშია აგებული გალავანი და საცხოვრებელი ნაგებობა.

ყველა ნაგებობა ნაშებია მოზრდილი ზომის ნატეხი ქვითა და დუღაბით. წყობა ირეგულარულია, ტლანქი. ეკლესიის შიდა კედლები წვრილი ქვითაა ნაწყობი და მობათქაშებულია. ძლიერ დაზიანებულია: ეკლესიისგან, მხოლოდ კედლებია დარჩენილი. დანგრეულია კარიბჭის უმეტესი ნაწილიც; დანარჩენი ნაგებობებისა და გალავნის მცირე ნაწილიღაა შემორჩენილი.

ციხისძირის ციხე შედგება მთის თხემზე მდებარე ციტადელისა და მის აღმოსავლეთ კალთაზე განფენილი ქვედა ეზოსაგან. ნაგებია ნატეხი ქვით. ძლიერ დაზიანებულია. ციხის ჩრდილოეთ და ჩრდილო-აღმოსავლეთის მხარე დანგრეულია. შედარებით უკეთაა შემონახული ციხის დასავლეთი ნაწილი (ციტადელი, რომელსაც ეტყობა მრავალგზის გადაკეთების კვალი. ციხეში შესასვლელლი სამხრეთიდანაა. კარი სწორკუთხა ეზოს სამხრეთ კედელშია მოთავსებული. კარის წინ ბაქანია.

კოშკი გეგმით კვადრატულია(5,9X5,9 მ) ნაგებია რიყის ქვით. შემორჩენილია 6 მ სიმაღლეზე. ზედა ნაწილში სათოფურებია. კოშკის სამხრეთ–აღმოსავლეთი კუთხე დანგრეულია. მოგვიანებით იგი ამოუშენებიათ და კარი მოუწყიათ. I სართულის ჩრდილოეთით კედელში თახჩაა.

ეკლესია დარბაზულია (49X4,2 მ, ტლანქად ნაგები სხვადასხვა ზომის ნატეხი ქვით. გარედან თაღოვანი, ხოლო შიგნით ბრტყლად გადახურული შესასვლელი დასავლეთიდანაა. აღმოსავლეთით, შებრტყელებული ნახევარწრის ფორმის აფსიდის ღერძზე ვიწრო სარკმელია, რომელსაც თარაზული გადახურვა და საფეხურებიანი ძირი აქვს. მსგავსი სარკმელია დასავლეთითაც. აფსიდის გვერდებში თითო პატარა სწორკუთხა ნიშია. ეკლესიის სამხრეთით და ჩრდილოეთით კედლების აღმოსავლეთ კიდეში თითო სწორკუთხა სარკმელია გაჭრილი. ეკლესიის ცილინდრული კამარით გადახურული დარბაზი შესამჩნევად მოკლეა. მისი განივი ღერძი გრძივ ღერძს რამდენადმე სჭარბობს. ფასადები სადაა. კედლები დასრულებულია ფიქლის ორფერდა სახურავით.

კოშკი გეგმით კვადრატულია (4,4X4,4 მ), ოთხსართულიანი. ნაგებია ნატეხი ქვით. შესასვლელი სამხრეთიდანაა, მეორე სართულის დონეზე, მიწიდან 2,6 მ სიმაღლეზე. კარი არქიტავრიანია, მასზე გარედან ხელის მტევნის სქემატური გამოსახულებაა; კარის წირთხლებში საურდულე ბუდეებია. კარის წინ მიდგმულია ქვის ბლოკებით ნაგები კიბე. პირველი სართული სამალავია, სამხრეთით ერთი სათოფური აქვს